उपत्यकालगायत विभिन्न स्थानमा गाईजात्रा

काठमाडौँ, २४ साउन । काठमाडौँ उपत्यकालगायत मुलुकमा विभिन्न ठाउँमा आज दिवंगत आफन्तको सम्झनामा गाईजात्रा निकालिएको छ ।

वर्ष दिनभित्र मृत्यु भएका व्यक्तिको घरबाट आफन्तले गाईजात्रा निकाली काठमाडौँको हनुमान ढोका, काष्ठमण्डप, चिकंमुगल, लगन टोलमा परिक्रमा गर्ने प्रचलन छ ।

काठमाडौँका राजा प्रताप मल्लले पुत्र शोकमा भावविह्वल भएकी आफ्नो रानीलाई सान्त्वना दिने उद्देश्यले प्रचलनमा ल्याइएको गाईजात्रामा मृतकका आफन्तले पितृको स्मृतिमा गाईजात्रा निकाल्ने परम्परा सुरु भएको हो ।

विशेषगरी नेवार समुदायका हिन्दू धर्मावलम्बीले निकाल्ने गाईजात्रामा पछिल्ला दिनमा गैरनेवार समुदाय पनि सहभागी हुँदै आएका छन् । मानिसलाई विभिन्न वेशभूषामा सिँगारेर जनै पूर्णिमाको भोलिपल्ट गाईजात्रा मनाइन्छ । गाईलाई समेत सजाएर विभिन्न टोलमा परिक्रमा गराइन्छ । यसो गर्दा वर्षभरि मृत्यु भएका व्यक्तिले गाईको पुच्छर समाई बैतरणी तर्छन् भन्ने जन विश्वास छ ।

स–साना बालबालिकालाई समेत गाईको भेषका रुपमा आ–आफ्ना इलाकामा परिक्रमा गराउने गरिन्छ । गाईजात्रामा सहभागीलाई नगर घुमाउने क्रममा विभिन्न टोलसहित हनुमान ढोका, कुमारी गल्ली, काष्ठमण्डप, चिकंमुगल, क्षेत्रपाटी, मरुटोल, प्याफल, कन्यामन्दिर स्कूल वरपर भेला भएका भक्तजनले फलफूल, रोटी, चिउरा, दही तथा दूधलगायत अन्न र द्रव्य दान गर्छन् ।

पछिल्लो समयमा राजनीति तथा समाजमा भएका विकृति तथा विसंगतिको न्यूनीकरण गर्न गाईजात्रामा विभिन्न प्रकारका प्रहसन तथा व्यंग्यात्मक कार्यक्रम पनि हुन थालेका छन् ।

पञ्चायती व्यवस्थामा त्यसबेलाको सरकारको कार्यशैलीप्रति चित्त नबुझेकामा जनताले विरोध गर्ने दिनका रुपमा थालनी भएको यो कार्यक्रमले अहिले राजनीतिक रुप पनि लिएको छ । हास्य कलाकारले व्यंग्य गरी समाज सुधारका लागि नेतृत्वलाई सचेत गराउने दिनका रुपमा समेत यस पर्वलाई लिइएको छ ।

त्यस्तै कीर्तिपुरमा स्थानीय देवढोकाको गणेश मन्दिरमा नौ जना नर्तकले मुकुण्डो लगाएर नाच्ने, नगर परिक्रमा गर्ने यहाँको गाईजात्राको विशेषताका रुपमा लिन सकिन्छ ।

रासससँग कुरा गर्दै कीर्तिपुरका नगर प्रमुख रमेश महर्जनले गाईजात्रा पर्व त्यस क्षेत्रको महत्वपूर्ण संस्कृति भएको बताउँदै त्यहाँ रहेका संस्कृति तथा परम्परालाई व्यवस्थित बनाउन थप अध्ययन गरिने बताउनुभयो ।

गाईजात्रासँगै लाखेंजात्रा मनाइयो

ललितपुर, २४ साउन । गोदावरी नगरपालिकास्थित चापागाउँ र ठेचोमा प्रत्येक वर्ष मनाइँदै आएको गाईजात्रा यस वर्ष पनि भव्यताका साथ मनाएको छ ।

गाईजात्रासँगै परम्परागतरुपमा चल्दै आएको लाखें नाच समेत देखाउने प्रचलन छ । गाईजात्राका दिन गाईलाई लक्ष्मीको रुपमा सिंगारेर बजार परिक्रमा गराउने प्रचलन छ ।

जात्रा हेर्न यहाँ गोदावरी, लेले, छम्पी, धापाखेल, देवीचौरलगायतका क्षेत्रबाट व्यापक रुपमा मानिसहरुको उपस्थिति रहेको गोदावरी नगरप्रमुख गजेन्द्र महर्जनले बताउनुभयो । उहाँका अनुसार आजका दिन नेवारी परम्पराअनुसार यस वर्ष दिवङ्गत भएका परिवारका सदस्यले दान गरेमा मृत आत्माले शान्ति पाउने र स्वर्गलोकमा बास हुने विश्वास छ ।

स्थानीय सन्तवहादुर देशारका अनुसार गाईजात्रासँगै मनाइने लाखेंजात्रा नेवारी समुदायको प्रत्येक टोल–टोलमा मनाउने चलन छ । लाखेंको रुपमा नाच्ने व्यक्तिले आफ्नो अनुहार नदेखिने गरी मकुन्डो लगाउने गर्दछ भने उक्त मकुन्डोमा लामो खालको कृत्रिम कपाल समेत रहने गरेको उहाँले बताउनुभयो ।