भूकम्पको वर्ष दिन पुग्दा पनि फेरिएन बारपाक

गोरखा, ९ वैशाख । बारपाक–८ की ६४ वर्षीय धनकुमारी गुरुङ इँटा बोक्दैछिन् । आउँदो बर्खाको झरिमा ओत लाग्ने घर उभ्याउन उनी जुटेकी छिन् । ०७२ वैशाख १२ गतेपछि बारीमा बनाएको टहरोमा उनको परिवार बस्दै आएका छन् । टहरोमा बस्दा पट्यार लागिसकेको गुनासो उनले पोखिन् ।

‘बूढ्यौलीले जहान थला परे । छोरो नोकरीमा गयो, भनेका बेला खेतला पाइँदैन’ उनले भनिन्, ‘इटाँ आफैँं बोक्छु ।’ गाउँमा काम नै काम भए पनि कामदारको अभाव चुलिएको छ । जसले गर्दा ऋण खोजेर घर बनाउने आँट गरेका भूकम्प प्रभावितहरु पनि घर बनाउन सुरु गर्न सकेका छैनन् ।

‘खाजा र दिनको रु ६०० ज्याला दिन्छु भन्दा पनि खेतला पाइदैन’ उनले भनिन्, ‘भूकम्पले जताततै भत्काएको छ । जता हजार पाइन्छ उतै कामदार गए ।’ बारपाकमा मात्रै करिब एकहजार ३०० वटा व्यक्तिगत घर भत्किएको थियो । ती घरमध्ये अधिकांश ठाउँमा टहरो बनिसकेका छन् । नयाँ घर बन्ने क्रमः पनि सुरु भएको छ ।

बारपाक –८ का पुरबहादुर घलेले मापदण्ड अनुसार घर बनाएका छन् । सरकारले गाउँमा पठाएको १७ प्रकारमध्ये मन परेको एक नक्सा हेरेर उनले घर बनाउन सुरु गरेको भए पनि नक्साअनुसार घर बने नबनेको हेर्ने प्राविधिक गाउँमा छैनन् । ‘सरकारलाई कतिन्जेल कुर्ने ? आफ्नै तवरले घर बनाउन सुरु गरेको हुँ’ उनले भने ।

स्थानीय ओम्रा जङ्गलबाट ल्याएको ढुङ्गा, गाउँकै माटोको प्रयोगले उनले घर बनाएका हुन् । उनको घर एकतले छ । ‘ढुङ्गा, गिटी, बालुवाको पनि प्रयोग गर्छु’ उनले भने, ‘पिल्लर हालेको घर बलियो हुने रहेछ ।’ भूकम्पअघि बारपाकमा बनेका पिल्लरवाला घर भूकम्पले पनि ढलेन । स्थानीयवासीलाई पिल्लर प्रयोग गरेको घर बलियो हुन्छ भन्ने विश्वास जागेको छ ।

उनको घर बनाउन ११ जना कामदार लागिपरेका छन् । माटो मुछ्ने काम गर्दै आएका चन्द्रप्रसाद गुरुङले भने, ‘पहिलेको जस्तो कच्ची घर बनाउने होइन, काठको प्रयोगले बलियो घर बनाएका छौंँ । भूकम्पले केही नगर्ला ।’ तुलबहादुर घले र प्रेमलाल गुरुङ ढुङ्गाको गाह्रोको चिटिक्क परेको सुर मिलाएर लगाउन व्यस्त छन् । उनीहरुले भूकम्प प्रतिरोधी घर बनाउने तालिम लिएका छैनन्, नक्सा हेरेर आफ्नै सुरले घर बनाइरहेका छन् । ब्रिटिश वेयलफेवरको सहयोगमा पूर्व बेलायती सेनाका जागिरेलाई घर बनाइएको हो । ‘गाउँका २६ जना लाहुरेको घर बनाइरहेका छाँैं’ स्थानीय घर्तीमान घलेले भने, ‘ढुङ्गा, माटोको जोडाइले भूकम्प प्रतिरोधी घर बनाउँछौंँ ।’ व्यक्ति घर निर्माणमा वेयलफेयरले रु पाँच लाख लगानी गरेको छ ।

युवा विदेश जाने क्रमः रोकिएको छैन, गाउँमा कामदारको अभाव चुलिँदो छ । पालमुनि बस्दा बस्दा आत्तिएका बारपाक–७ का आशबहादुर गुरुङले पनि घर निर्माणको काम सुरु गरेका छन् । तर कामदारको अभावले धमाधम घर बनाउन सकेका छैनन् । ढुङ्गा, गिटी, बालुवाको प्रयोग गरेर उनले पक्की घर बनाउन सुरु गरे । जो पायो उहीले फर्मा मिलाउन नसक्दा ढलान, पिल्लर उठाउने काम गर्न सकिएको छैन । ‘घर बनाउन १० लाख ऋण खोजेको थिएँ’ उनले भने, ‘सरकारले अनुदान दिएन, ढिला गरयो ।’

पछिल्लो समय बारपाकमा निर्माण सुरु गरिएका घर मापदण्ड अनुसारका बनेका छन् । सुरुमा बनेका घर मापदण्ड अनुसारका छैनन् । तर ती घरहरु पुनःभत्काउने पक्षमा कोही देखिँदैनन् । ऋण खोजेर बनाएको घर भत्काउन फेरि ऋण खोज्नुपर्ने उनीहरुको तर्क छ । बरु अर्को ठाउँमा मापदण्डअनुसारको घर बनाउने उनीहरु बताउछन् । रु दुई लाख सरकारी अनुदान निर्माण भइसकेको घर हेरेर त्यसको आधारमा वितरण गर्नुपर्नेमा उनीहरु जोड दिन्छन् ।

सरकारी तथा दातृ निकायको सहयोगमा भूकम्पले क्षति पुरयाएका गाउँ पुनःनिर्माणको काम सुरु भए पनि द्रूत गतिमा काम नहुँदा भूकम्प प्रभावित रुष्ट देखिन्छन् । पुनःनिर्माण प्राधिकरणले गोरखाको हंशपुर गाविसमा मात्रै पुनःनिर्माण गर्न भन्दै भूकम्पप्रभावितको बैंक खातामा अनुदान रकम दिएको छ । बाँकी ५९ गाविस र दुई नगरपालिकाभित्र बसोवास गर्दै आएका वडाबासीले अनुदान रकम पाउने कुनै छाटकाँट देखिएको छैन । हंशपुरका ९४४ घरधुरीका भूकम्प प्रभावितको बैंक खातामा पहिलो किस्ताको रु ५० हजार पठाइसकेको पुनःनिर्माण प्राधिकरण उपक्षेत्रीय कार्यालयले जनाएको छ । कार्यालयमा १४ जना कर्मचारी हुनुपर्ने भए पनि अहिले तीनजना मात्रै हुँदा पुनःनिर्माणको प्रक्रिया सुरु गर्न समस्या देखिएको हो ।