विश्वव्यापीकरणबाट गरिब राष्ट्र लाभान्वित

म्याड्रिड, ३२ जेठ । विदेशी विकास सहायता रबिन हुड सिद्धान्तमा आधारित छ, अर्थात् धनीसँग लेऊ र गरिबलाई बाँड । विकास संस्थाहरु, बहुपक्षीय संघसंस्थाहरु र गैरसरकारी संस्थाहरुले आजभोलि हरेक वर्ष धनी मुलुकबाट गरिबीमा बाँचिरहेका मुलुकहरुमा १३५ अर्ब डलरभन्दा बढी प्रवाह गरिआएका छन् ।

रबिन हुड सिद्धान्तको अर्को अर्थ “बहुपक्षीय प्राथमिकतावाद” हो, र यो एक किसिमको नैतिक नियम हो जसले हामीले विश्वका जहाँसुकै रहेबसेका भए पनि सबैप्रति समान धारणा राख्नु पर्दछ र बढीभन्दा बढीलाई समेट्नेलाई विशेष ध्यान दिनु पर्दछ भन्ने कुरामा जोड दिन्छ । कम हुनेलाई बढी हुनेले अलि धेरै प्राथमिकता दिनु पर्दछ । यो दर्शनले आर्थिक विकास, स्वास्थ्य र आपतकालीन मानवीय कार्यका सहायतालाई स्पष्ट रुपमा निर्देशित गर्दछ ।

हो, बहुपक्षीय प्राथमिकतावादको पक्कै केही अर्थ छ । गरिब राष्ट्रका मानिसहरुलाई स्रोतसाधनको निकै जरुरी हुन सक्दछ, र मूल्यको स्तर गरिब राष्ट्रमा निकै कम छ, त्यहीकारण एक डलर वा एक युरोले स्रोत मुलुकको भन्दा दुई गुना वा तीन गुनाभन्दा बढी काम गर्नेछ । स्रोत मुलुक खर्चिलो मात्र होइन, यस्तो रकम मुख्यतः धनीहरुकै हातमा पुग्नेछ ।

मैले धेरै वर्षदेखि विश्वव्यापी गरिबी मापन गर्ने बारेमा सोच्दै आएको छु, र प्रयास पनि गरेको छु । तर मैले यो कार्य गर्न सकौंला भन्ने लागेको छैन किनभने प्राप्त तथ्यहरुमा खोट छ ।

विश्वव्यापी गरिबी न्यूनीकरणका सन्दर्भमा निःसन्देह तिव्र प्रगति भएको छ, र यो कार्यमा विदेशबाट प्राप्त सहायता मार्फत भन्दा पनि वृद्धि र विश्वव्यापीकरणबाट बढी योगदान पुगेको छ । विगत ४० वर्षको अवधिमा गरिब मानिसको जनसंख्या दुई अर्बबाट एक अर्बभन्दा मुनि झरेको छ – र यो एउटा उल्लेखनीय प्रगति हो । विश्वको जनसंख्या वृद्धि भएको र विश्वको आर्थिक वृद्धिमा लामो समयदेखि खासगरी सन् २००८ देखिको मन्दीका बाबजूद गरिबी न्यूनीकरणको कार्यमा प्रगति भएको छ ।

स्वागतयोग्य र निकै प्रभावकारी ठहरिएको गरिबी न्यूनीकरण त्यतिकै हासिल भएको होइन । एकपटक गरिबीको दुश्चक्रमा पिल्सिएका धेरै देशलाई उद्धार गरेको विश्वव्यापीकरणले धनी देशका कतिपय मानिसलाई क्षति पु–याएको अनुभव गरिएको छ, किनभने त्यस्ता मुलुकबाट श्रमशक्ति सस्तो रहेका देशमा कलकारखाना र रोजगारी स्थानान्तरित भए । यो क्षतिलाई जायज पनि मान्न सकिन्छ, किनभने आज फाइदा लिनेहरुभन्दा नोक्सानी व्यहोर्नेहरु पहिल्यैदेखि ज्यादै धनी ( र स्वस्थ पनि) थिए ।

चिन्ता र असहजताको मुख्य कारण भनेकै निर्णयकर्ता हामीहरु नै क्षतिको सही मूल्याँकन गर्न तत्पर छैनौं । प्राज्ञिक र विकास उद्योगका क्षेत्रका अध्येता प्रबुद्ध वर्गझैं म पनि विश्वव्यापीकरणबाट सर्वाधिक फाइदा लिनेमध्ये एक हुँ किनभने हाम्रा पितापुर्खाले सोचेभन्दा ठूलो र धनी बजारमा हाम्रा वस्तु र सेवा बिक्री गर्न पाइएको छ ।

खुला बजारबाट फाइदा उठाउन नसक्नेहरुले विश्वव्यापीकरणको विरोध गर्दछन्, र उनीहरु सिर्जित प्रभावबाट प्रताडित हुन्छन् । उदाहरणका लागि, हामीले बुझेका छौं कि कम शिक्षित र न्यून आय भएका अमेरिकीहरुले चार दशकदेखि ज्यादै न्यून कमाइ भएको अनुभूति गरिरहेका छन् । तर विश्वव्यापीकरणबाट यी अमेरिकीहरु कति नराम्रो किसिमबाट दुःख पाइरहेका छन् ? एसियाली मुलुकमै स्थापित कलकारखानामा दिनरात काम गर्ने एसियाली मजदूरहरु के ती अमेरिकीहरुभन्दा राम्रो अवस्थामा छन् ?