मुक्तकका पहरेदार पर्यटन व्यवसायी

 

लण्डन । रामकाजी कोने । व्यवसायले पर्यटन व्यवसायी । २७ वर्षदेखि गण्डकी ट्राभल्स एण्ड टूर्स चलाइरहेका कोनेको परिचय त्यतिले अपूरो हुन्छ ।
नेपालका ट्राभल्स एण्ड टूर्स अपरेटरहरुको संस्था नेपाल एसोसिएसन अफ ट्राभल्स एण्ड टूर्स अपरेटर्स एजेन्टस्(नाट्टा)को अध्यक्ष रहिसकेका कोने अहिले बिल्कुल पृथक जिम्मेवारीमा छन् –नेपाल मुक्तक प्रतिष्ठानको अध्यक्षमा ।
पर्यटनका कोने
जलविद्युत, आवास, बैँकिङ आदि क्षेत्रमा कोनेको लगानी छ तथापि उनी आफूलाई पर्यटन व्यवसायीका रुपमा चिनाउन चाहन्छन् । नेपाललाई प्रकृतिले अनुपम उपहार दिएकाले पर्यटनमा अथाह सम्भावना देखेर उनी पर्यटन व्यवसायमा होमिएका हुन् । ‘अग्लोमा सगरमाथादेखि चारकोसे झाडीसम्म, ट्रेकिङ, राफि्टङ, माउण्टेनियरिङ यति सानो देशमा हुनु हाम्रो सम्पत्ति हो’ उनले भने ।
भुकम्पपछि नेपालको पर्यटन क्षेत्र सुस्ताएको सन्दर्भ कोट्याउँदा उनले भने, ‘राजनीतिक द्वन्द्वपछि फस्टाउँदै गरेको पर्यटन क्षेत्र फेरि प्राकृतिक प्रकोपको मारमा परेको छ ।’ राज्य र निजी क्षेत्रको संयुक्त प्रयासले पर्यटन क्षेत्र पुनः तंग्रिनसक्ने उनको ठम्याइ छ ।
नयाँ संविधानका कारण उत्पन्न बन्द, हडतालले पर्यटन क्षेत्रमा प्रभाव पार्नसक्ने उनको आशंका छ । नेपालको पर्यटन क्षेत्रले यस्तो संकट ५/६ महिनाभन्दा बढी धान्न नसक्ने उनको ठहर छ ।
पर्यटन क्षेत्रको प्रबर्धनको जिम्मा पाएको निकाय नेपाल पर्यटन बोर्ड लामो समयदेखि नेतृत्वविहीन हुनु सरकारको नालायकीपन भएको उनको निस्कर्ष छ । ‘बजेट पनि भएको र संशाधन पनि भएको निकाय दलगत स्वार्थका कारण पदाधिकारीविहीन हुनु दुःखको कुरा हो’ उनले भने ।
‘नेपाललाई माया गर्छौँ भने नेपाल जाउ’ भन्ने नाराका साथ अहिले पर्यटन व्यवसायीहरुले पर्यटक भित्र्याउन कोसिस गरिरहेको उनले जानकारी दिए ।

मुक्तककार कोने
विद्यार्थीकालदेखि नै कोनेको साहित्यमा थियो रुचि । घरको जेठो छोरो भएकाले ‘अक्षरको खेति छोडेर अंकको खेतिमा लाग्नु’ उनको बाध्यता ।
अंकको खेतिमा अगाडि बढिसकेपछि उनले सिंहावलोकन गरेर हेरे–मैले के पाएँ के गुमाएँ ? समग्रमा सन्तोषजनक निस्कर्ष निकाले पनि उनले निर्णय लिए–साहित्यमा बढी समय दिने । साहित्यका सहस्र विधामध्ये गीत र मुक्तकलाई उनले रोजे । मुक्तक संग्रह (२०६६), मुक्तक मेला (२०६९) पछि मुक्तक मोहनी (२०७२) को तयारीमा छन् उनी । उता गीतको सिडी निकाल्ने तयारी पनि सँगसँगै चल्दै छ ।
मुक्तकमै किन लाग्नु भो भन्ने जिज्ञासामा उनले सफाइ दिए ‘ब्यस्त मानिसलाई छोटो समयमा लेख्न, पढ्न, सुन्न र सुनाउन सकिने भएकाले मुक्तक नै सुहाउँदो जस्तो लाग्यो ।’
मुक्तककारहरुको संस्था नेपाल मुक्तक प्रतिष्ठानका अध्यक्ष रहेका कोनेको जिम्मेवारी छ मुक्तकको श्रीवृद्धि र उन्ययन । प्रवेश शुल्क तिराएर मुक्तक सुनाएर प्रतिष्ठानले दार्चुलाका बाढी पीडितलाई सहयोग गरिसकेको छ भने सुनकोशीको बाढीमा परेको वनसाँघु माध्यमिक विद्यालयका लागि चार लाख रुपियाँको अक्षयकोष स्थापना गरेको छ । जसमा इजरायल र मलेसिया शाखाको सहयोग उल्लेख गर्न उनी छुटाउँदैनन् ।
हाल मलेसिया, इजरायल, कोरिया र युकेमा प्रतिष्ठानको शाखा स्थापना भइसकेका छन् ।
जसले जे लेखे पनि मुक्तक हुन्छ भन्ने गलत बुझाइलाई सच्याउने जिम्मा उनको काँधमा छ यतिखेर । हातमा लाठो लिएको पहरेदारले झैँ उनी भन्छन्–अब मुक्तकलाई बेरुप बनाउन पाइँदैन । प्रतिष्ठानले मुक्तक लेखनमा एकरुपता ल्याउन कार्यशाला गरेर चार पंक्तिको मात्र मुक्तक हुनसक्ने निचोड पेश गरेको छ ।
मुक्तकमा के छ र त्यस्तो ? यही आइतबार लण्डनको वाटफोर्डमा अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज (अनेसास) र मुक्तक प्रतिष्ठान युकेको आयोजनामा हुने गजल तथा मुक्तक वाचनमा आमन्त्रण गर्दै उनले भने, ‘मुक्तकमा कस्तो शक्ति छ भन्ने सुन्न कार्यक्रममै आउनुस् न ।’ तैपनि उनले थपे, ‘गागरमा सागर, विन्दूमा सिंगो सिन्धु, चार पंक्तिमा महाकाव्य अटाउने क्षमता छ मुक्तकमा ।’
मुक्तकको परिभाषा यतिमा मात्र सीमित रहेन । मुक्तककार न परे कोने । त्यसैले मुक्तकमै उनले भने :
अर्थमा पूर्ण छ चारै छ पंक्ति
सिंगो दर्शन अटाउन सक्ने छ शक्ति
शब्द सिकारीले साधेपछि निशाना
खुत्रुक्कै पार्छन् यी मुक्तकमय अभिव्यक्ति
।।।।।।
सामाजिक सेवा कोनेको अर्को परिचय हो । बालमन्दिरको महासचिव र कोषाध्यक्ष भएर उनले सेवा दिइसकेका छन् भने समाज कल्याण परिषद्को नेतृत्व पनि लिइसकेको छन् । अहिले दाङ र बर्दियाका कम्लहरीहरुको उत्थानका लागि कियटिङ पोसिबिलिटज नामक संस्थामार्फत उनी लागिरहेछन् । कोने कल्याण कोष स्थापना गरेका उनी यसै वर्षदेखि उत्कृष्ट साहित्यिक पुरस्कार स्थापना गर्ने ध्याउन्नमा पनि छन् ।
समाजसेवा होस् वा व्यापार कोनेलाई मुक्तक कोर्ने विषय फुरिहाल्छ । सातवर्ष बालमन्दिरमा बिताउँदाको क्षणलाई उनले मुक्तकमा यसरी कोरेका छन् :
फूलप्रसाद हातमा लिएँ भगवान भक्ति गाढा लाग्यो
बाटामा अनाथ देख्दा पूजापाठ नै आधा लाग्यो
प्रत्येक मुहार ईश्वरजस्तो सारा प्रसाद बाँडी दिएँ
फर्किएँ घर त्यहीँबाट मन्दिर मलाई टाढा लाग्यो  । (मुक्तक मेला २०६६)
कोनेलाई सधैँ सोधिन्छ तपाई व्यापारी कि साहित्यकर्मी ? जवाफ पनि उनी मुक्तकमै फर्काउँछन् :
व्यापार व्यवसायमा कमाउनुको मजा बेग्लै
समाजसेवामा दिनु दिलाउनुको मजै बेग्लै
आफैँलाई अनुवाद गरेर अक्षरहरुमा
साहित्य संसारमा रमाउनुको मजै बेग्लै ।