के स्कटल्याण्ड आजबाट अलग स्वतन्त्र राष्ट्र होला ?

लण्डन । संयुक्त अधिराज्य (युके) मा एकीकृत भएको ३०७ वर्षपछि आज स्कटल्याण्ड युकेमा रहने वा अलग स्वतन्त्र राष्ट्र हुने भन्ने विषयमा स्कटल्याण्डमा जनमतसंग्रह हुँदैछ ।
स्थानीय समयअनुसार बिहान ७ बजेदेखि शुरु हुने जनमतसंग्रहमा स्कटल्याण्डमा बसोबारत् करिब ४२ लाख मतदाताले स्कटल्याण्डको भविष्यको फैसला गर्नेछन् ।
१६ वर्ष उमेर पूरा भएकाले मताधिकार प्रयोग गर्न पाउने यस जनमत संग्रहमा भाग लिन स्कटल्याण्डको कूल मतदाता संख्याको ९७ प्रतिशतले मतदाता सूचीमा नाम लेखाएका छन् । यो अहिलेसम्मको स्कटल्याण्डको सबैभन्दा ठूलो मतदाता संख्या हो ।
सन् २०१२ को तथ्यांक अनुसार स्कटल्याण्डमा ४४ लाख १० हजार २८८ जनसंख्या १६ वर्ष उमेर नाघेकाहरुको छ ।
यस निर्वाचनमा युकेका अन्य भागमा जन्मेका तर अहिले स्कटल्याण्डमा बसोबास गरिरहेकाले भोट दिन पाउने छन् । यो संख्या ४ लाख ७३ हजार ६९५ छ तर स्कटल्याण्डमा जन्मेका तर अहिले युकेका अन्य भागमा बसोबास गरिरहेका ७ लाख १८ हजार ५७५ जनाले भने भोट दिन पाउने छैनन् ।
यसैगरी, स्कटल्याण्डमा बसोबास गरिरहेका कमनवेल्थ मुलुकका बासिन्दा, युरोपियन युनियनका बासिन्दा, स्कटल्याण्डमा कार्यरत सैनिकहरु र हाउस अफ लर्डस्का स्कटल्याण्डमा बसोबासरत् सदस्यहरुले पनि जनमत संग्रहमा भाग लिन पाउने छन् ।
स्कटल्याण्डको निर्वाचन कार्यालयका अनुसार ७ लाख ७९ हजार २४ जनाले डाकमार्फत भोट दिन आफूलाई सूचीकृत गराएका छन् ।
मतदान राति १० बजे समाप्त हुने छ । मतदान सकिनेबित्तिकै मतगणना शुरु गरिने जनाइएको छ । ३२ वटा स्थानीय इलाकामा बाँडेर मतगणना गरिने योजना छ ।
निर्वाचन कार्यालयले निर्वाचन केन्द्रमा धेरै भीड नहोस् भनेर मतदान गर्न ५ हजार ५७९ मतदान केन्द्र खडा गरेको छ ।
स्कटल्याण्ड भौगोलिकरुपमा टाढा-टाढा छरिएको हुादा मतपत्र संकलनका लागि हेलिकोप्टरको पनि प्रयोग गरिने छ ।
निर्वाचन कार्यालयका अनुसार शुक्रबार बिहान ६.३० देखि ७.३० सम्ममा रोयल हाइल्याण्ड सेन्टर, एडिनबरामा जनमत संग्रहको अन्तिम परिणाम घोषणा गरिने योजना छ ।
जनमत संग्रहमा ‘के स्कटल्याण्ड स्वतन्त्र मुलुक हुनुपर्छ’ भन्ने प्रश्न मतदातालाई सोधिने छ र मतदाताले हुनपर्छ ‘एस’ वा हुनुहुँदैन ‘नो’ मा चिनो लगाउनुपर्ने छ ।
सन् १७०७ मा स्कटल्याण्ड युकेमा एकीकृत भएको हो ।
सन् २००७ मा चुनावमा स्कटिश नेशनालिष्ट पार्टी (एसएनपी) को जनमत संग्रह गर्ने एजेण्डा थियो । सो निर्वाचनमा एसएनपी स्कटल्याण्डको सबैभन्दा ठूलो पार्टी बन्यो र अल्पमतको सरकार बनायो । सन् २०११ मा उसले बहुमतको सरकार बनायो र वेष्टमिनिष्टरसित सम्झौता गरी जनमत संग्रह गराउने निर्णय गराउन सफल भयो ।
हालमा स्कटल्याण्डले युकेको पाउण्ड स्टर्लिंग चलाउँछ । यदि स्वतन्त्र भएमा उसले चलाउने मुद्राका बारेमा निश्चित भएको छैन । स्वतन्त्र स्कटल्याण्डका पक्षधरहरुले स्वतन्त्रतापछि पनि पाउण्ड चलाउनसक्ने वा आफ्नै मुद्रा चलाउन चलाउन सक्ने विकल्पहरु अघि सारेका छन् ।
हाल स्कटल्याण्डले युकेको अर्थ मन्त्रालयबाट तीन वर्षको बजेट पाउाछ र सो बजेट केमा खर्च गर्ने आफैँ निर्णय गर्छ तर यदि स्वतन्त्र भएको खण्डमा स्कटल्याण्ड आफैँले बजेट जुटाउनु पर्ने छ । हालमा स्कटिश संसदलाई ३ पेन्स आयकर बढाउने वा घटाउने अधिकार छ जो अहिलेसम्म प्रयोग भएको छैन ।
यदि स्कटल्याण्डका जनताले युकेमै बस्ने मत जाहेर गरेमा स्कटल्याण्डलाई अहिले दिँइदै आएको अधिकारभन्दा थप अधिकार दिइने युकेका मुख्य तीन राजनीतिक पार्टीहरु कञ्जरभेटिभ, लेबोर र लिबरल डेमोक्रयाटले सहमति जनाएका छन् ।
एलेक्स सालमोण्डको नेतृत्वको एसएनपीले स्वतन्त्र स्कटल्याण्ड पक्षको नेतृत्व गरेको छ भने युकेका अन्य पार्टीहरु सोको विपक्षमा रहेका छन् ।
निर्वाचनको पूर्व सन्ध्यामा दुवै पक्षले स्कटल्याण्डका विभिन्न भागमा जनप्रदर्शन गरेका छन् । र दुवै पक्षका प्रमुख नेताले मतका लागि जनतामा अपील गरेका छन् ।
मतदानअघिको अन्तिम मत सर्वेक्षणहरु अनुसार स्कटल्याण्ड युकेमै रहनुपर्ने भन्ने पक्षधरहरु झिनो मतले अगाडि छन् तर निर्णायक केही प्रतिशत उत्तरदाताले कसलाई मत दिने भन्ने निधो गरिनसकेको जवाफ दिएका छन् ।
स्कटल्याण्ड सरकारको श्वेतपत्र अनुसार यदि यस जनमत संग्रहबाट स्वतन्त्र स्कटल्याण्डको पक्षधरले जितेमा २४ मार्च २०१६ देखि पूर्ण स्वतन्त्र मुलुक हुने छ ।