संशोधनमार्फत नेपाल संवतलाई संविधानमै स्थापित गरिने

काठमाडौँ, १५ कात्तिक । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले संविधान संशोधन गरेरै भए पनि नेपाल संवतलाई संविधानमा स्थापित गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नुभएको छ ।

नयाँ वर्ष नेपाल संवत् ११३७ प्रारम्भ भएको अवसरमा न्हूदँ राष्ट्रिय समारोह समितिले आज बसन्तपुरमा आयोजना गरेको “भिन्तुना सभा” लाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री दाहालले नेपाल संवतलाई व्यवहारमा लागू गर्न संशोधन मार्फत संविधानमै उल्लेख गरिने बताउनुभएको हो ।

नेपाल संवत् घोषणा मात्रै गर्नेभन्दा पनि त्यसलाई व्यावहारिक रूपमा कार्यान्वयन गर्न बुद्धिजीवी र सरोकारवाला सबैको उत्तिकै भूमिका हुने विचार प्रधानमन्त्री दाहालले व्यक्त गर्नुभयो ।

“आदिवासी जनजाति, दलित, महिला, मधेसीलगायत असन्तुष्ट समुदायका अधिकारलाई संशोधन मार्फत संविधानमा समावेश गर्न सरकार बाहिर रहेका सबै राजनीतिक दलसँग छलफल भइरहेको छ, अब छिट्टै संविधान संशोधन गरिनेछ” – उहाँले भन्नुभयो ।

संविधान संशोधनपछि स्थानीय तहको निर्वाचनसँगै मुलुकलाई आर्थिक विकासको बाटोमा अगाडि बढाउनुपर्ने प्रधानमन्त्री दाहालको भनाइ थियो ।

नेपाल संवतलाई नेपालको मुद्रा तथा कागजी नोटमा अङ्कित गर्नुपर्ने, विद्यालय तथा महाविद्यालयस्तरमा राष्ट्रिय विभूति शङ्खधर साख्वाः र नेपाल संवतको विषयमा पठनपाठन गराउनुपर्नेलगायत न्हूँद रािष्ट्रय समारोह समितिले राखेका मागलाई सम्बोधन गर्न सक्दो प्रयास गर्नेसमेत उहाँले विश्वास दिलाउनुभयो ।

केही दिनअघि समारोह समितिले प्रधानमन्त्री दाहाललाई भेट गरी राजधानीमा शङ्खधरको पूर्णकदको सालिक स्थापना गर्नुपर्ने र नेपाल संवत्का प्रणेता शङ्खधरको नाममा प्रतिष्ठान गठन गर्नुपर्नेलगायतका माग राखेको थियो ।

आफू पहिलो पटक प्रधानमन्त्री हुँदा नै नेपाल संवत्लाई राष्ट्रिय संवतको औपचारिक मान्यता प्रदान गरी घोषणा गरेको उहाँले स्मरण गराउनुभयो र भन्नुभयो – “अब यसलाई व्यावहारिक रूपमा कार्यान्वयन गर्न पनि प्रधानमन्त्रीको रूपमा मेरो उत्तिकै भूमिका रहन्छ ।”

कार्यक्रममा नेपाल संवत्लाई जनमानसमा प्रवद्र्धन गरेको योगदानको कदर स्वरुप पूर्व सभासद् बुद्ध साय्मीलाइ ‘नेपाल संवत् पुरस्कार’ प्रदान गरिएको थियो । पुरस्कार रू २५ हजार राशिको हो ।

नेपाल संवत प्रवर्तक शङ्खधरले ११३७ वर्ष पूर्व जनताको ऋण मोचन गरी स्थापना गरेको यो संवत् विश्वमै देशको नाममा स्थापना गरिएको एक मात्र संवत्को रूपमा रहेको छ । नेपाल सरकारले नेसं ११२९ मा यो संवत्लाई राष्ट्रिय संवत्को औपचारिक मान्यता प्रदान गरी घोषणा गरेको हो । ‘राष्ट्रिय संवत्’ घोषणा भए पनि त्यसलाई व्यावहारिक रूपमा लागू भने गरिएको छैन ।

नेपाल संवत् प्रारम्भ भएको खुसियालीमा आज काठमाडौँ, भक्तपुर, ललितपुर, थिमि, कीर्तिपुर, बुङ्मती, बौद्धलगायत उपत्यकाका तीनै सहर र त्यससँग जोडिएका ठाउँमासमेत नयाँ वर्ष हर्षोल्लासका साथ शङ्खधरको स्मरण गर्दै विविध कार्यक्रमहरु आयोजना भइरहेका छन् । केही वर्षयता देखि देशभर नेपाल संवत् फेरिने आजको दिन भिन्तुना जुलुश र शुभकामना आदानप्रदानका कार्यक्रमहरु हुन थालेका छन् ।

न्हूदँ राष्ट्रिय समारोह समितिका अध्यक्ष तथा सांसद भीमसेनदास प्रधानले नेपाल संवत् नेवार समुदायको मात्र नभई सबै नेपालीको साझा सम्पत्ति भएको हुँदा त्यसलाई व्यावहारिक रूपमा कार्यान्वयन गर्दै निरन्तरता दिनुपर्ने माग गर्नुभयो ।

कार्यक्रममा उद्योगमन्त्री नवीन्द्रराज जोशी, सांसद तथा नेवार समुदायका बुद्धिजीवी, साहित्यकार र भाषिक कार्यकर्ताहरुको ठूलो समूहमा उपस्थिति थियो ।

यसअघि, बिहान बसन्तपुरबाट विभिन्न साहित्यिक, धार्मिक, सामाजिक सङ्घ÷संस्थाका साथै स्थानीय क्लबहरु सम्मिलित विशाल सांस्कृतिक रयालीले काठमाडौँ नगरको भित्री सहर परिक्रमा गरेको थियो । पञ्चबुद्धका रुप धारण गरेकाहरुबाट सुरु उक्त ¥यालीमा परम्परागत बाजा, सङ्गीत र परिहनको झलक देख्न सकिन्थ्यो ।

संविधान कार्यान्वयनका लागि लचिलो हुन प्रम तयार 

राष्ट्रिय विभूति शङ्खधर साख्वाः प्रतिष्ठानले आज थिमिस्थित शङ्खधर चोकमा आयोजना गरेको शङ्खधर प्रतिमामा माल्र्यापण एवम् सम्मान समारोहलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री दाहालले संविधान कार्यान्वयनका लागि प्रतिपक्षसामु आफू लचिलो हुन तयार रहेको बताउनुभयो ।

उहाँले भन्नुभयो – “राष्ट्रिय सहमतिका लागि एकताबद्ध हुन कतिसम्म लचिलो हुनुपर्ने हो, त्यसका लागि म तयार छु । भूकम्पको बेलामा र संविधान निर्माणको बेलामा जसरी दलहरुले एकता देखाएका थिए, त्यसरी नै अहिले संविधान कार्यान्वयनमा पनि दलहरुबीच एकता हुन आवश्यक छ ।”

संविधान कार्यान्वयनको चरणमा रहेको अहिलेको अवस्थामा प्रदेश एवम् राज्यको पुनःसंरचना चुनौतीको विषय रहेको औँल्याउँदै उहाँले यो बेला सबै दल एकजुट भएर संविधानलाई कार्यान्वयनमा लानुको विकल्प नभएको बताउनुभयो ।

सबै तह र तप्काको स्वीकार्यता बढाएर संविधान कार्यान्वयनमा जानुपर्ने र एकले अर्कालाई दोष लगाएर र तीतो पोखेर कसैको हित नहुने उहाँको भनाइ थियो ।

उहाँले शङ्खधरको नाममा सङ्ग्रहालय निर्माण गर्न, नोटमा उल्लेख गर्न, अनुसन्धान केन्द्र स्थापना गर्न छलफल अगाडि बढाउने आश्वासन पनि दिनुभयो ।

कार्यक्रममा संस्कृति, पर्यटन, तथा नागरिक उड्डयन मन्त्री जीवनकुमार शाहीले शङ्खधरको नाममा सङ्ग्रहालय स्थापना गर्न, नोटमा समावेश गर्न, नेपाल संवत्लाई व्यवहारमा उतार्न र थिमिलाई पर्यटकीयस्थल बनाउन आफूले मन्त्रिपरिषद्मा प्रस्ताव लैजाने वचनबद्धता प्रकट गर्नुभयो ।

कार्यक्रममा नेकपा एमालेका उपाध्यक्ष भीम रावलले सरकारलाई नौ महिने खड्गो लागेकाले देश अगाडि बढ्न नसकेको टिप्पणी गर्दै भारतीय राष्ट्रपतिको नेपाल भ्रमणमा सार्वजनिक बिदा दिनाले देशको राष्ट्रियता झुकेको बताउनुभयो ।

संविधान संशोधन गर्न एमाले तयार रहेको बताउँदै उहाँले भन्नुभयो–“अहिलेको संविधानको कुन धारामा देशको कुन जाति, कुन लिङ्ग, कुन भाषा, कुन धर्म, कुन संस्कृति, कुन वर्गका मानिसको अधिकार कहाँ कटौती भयो, त्यो पुष्टि भए एमाले संविधान संशोधनमा सहमत हुन्छ ।”

सो अवसरमा नेकपा क्रान्तिकारी माओवादीका नेता सिपी गजुरेलले भारतीय राष्ट्रपति नेपाल भ्रमणमा आउँदा सार्वजनिक बिदा दिने भनी गरिएको निर्णय गलत भएको बताउनुभयो ।

कार्यक्रममा राप्रपाका अध्यक्ष पशुपति शमशेर राणा, राप्रपा नेपालका केन्द्रीय सदस्य एवम् पूर्व सहायकमन्त्री दिनेश श्रेष्ठ, सभासद् रामेश्वर ढुङ्गेल, प्रतिष्ठानका निवर्तमान अध्यक्ष मदनकृष्ण श्रेष्ठ, उपाध्यक्ष चन्दनकृष्ण श्रेष्ठ, सचिव ज्ञानराम श्रेष्ठले नेपाल संवत्लाई व्यवहारमा लागू गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभएको थियो ।

प्रतिष्ठानका अध्यक्ष श्याम मानन्धरको सभापतित्वमा सम्पन्न उक्त कार्यक्रममा प्रधानमन्त्री दाहालले साहित्यकार प्रा माणिकलाल श्रेष्ठ र नेपाल भाषा मंकाः खलः ललितपुरलाई सम्मान गर्नुभएको थियो । सोही अवसरमा शङ्खधर स्मारिकाको पनि विमोचन गरिएको थियो ।