दुवै मुलुकका शीर्ष तहमा हुने द्विपक्षीय उच्चस्तरीय भेटघाटका लागि भारतीय प्रधानमन्त्रीको कार्यालय हैदरावाद हाउस पुग्नुभएका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाललाई भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले शुक्रबार स्वागत गर्नुहुँदै । तस्बिर ः हरि लामिछाने, नयाँदिल्ली, रासस
नयाँदिल्ली, १ असोज । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले आफ्नो भारत भ्रमण पूर्णरुपमा सफल भएको बताउनुभएको छ ।
नयाँ दिल्लीस्थित होटल ताज प्यालेसमा आज आयोजित विशेष पत्रकार सम्मेलनमा प्रधानमन्त्रीले अब नेपाल र भारतबीच नयाँ सम्बन्धको सुरुवात भएको र त्यसले दीर्घकालीन महत्व राख्ने बताउनुभयो ।
उहाँले आफ्ना भारतीय समकक्षी नरेन्द्र मोदीसँग द्विपक्षीय हित र चासोका विषयमा खुलेर कुराकानी भएको उल्लेख गर्नुभयो ।
प्रधानमन्त्री दाहालले भन्नुभयो, “मैले भारतीय प्रधानमन्त्रीसँग खुलेर दिलदेखि नै कुरा गरँे । म भ्रमणबाट पूर्ण सन्तुष्ट छु । यसले नेपाल–भारत सम्बन्धलाई थप उचाइमा पुरयाएको छ । मैले विश्वास लिएको छु, भ्रमण पूर्णरुपमा सफल भएको छ ।”
संविधान लेखन प्रक्रियादेखि नै असन्तुष्टि जनाउँदै आएका पक्षसँगको सहमतिमा नै नेपालको संविधान संशोधन प्रक्रिया अगाडि बढाउने उहाँको कथन थियो । प्रधानमन्त्रीले भन्नुभयो, “सबैको सहमतिमा सर्वमान्य तवरले संविधान संशोधन हुन्छ । त्यो प्रक्रिया ऐतिहासिक हुन्छ भन्ने मेरो ठहर छ ।”
नेपालको संविधान सहजरुपमा कार्यान्वयन हुने प्रक्रियामा अगाडि बढेको र नेपालको आन्तरिक विषय आन्तरिक तवरबाटै हल गर्न आफू र आफ्नो नेतृत्वको सरकार क्रियाशील रहेको प्रधानमन्त्रीको कथन थियो ।
नेपालको समग्र विषय भारतले विशेष प्राथमिकतामा राखेको र नेपालप्रति आपसी हित र चासोमा विशेष ध्यान दिएको भन्दै प्रधानमन्त्रीले साझा चासो र हितमा एकआपसमा मिलेर काम गरिने उल्लेख गर्नुभयो ।
नेपालको जलविद्युत् विकास, भौतिक पूर्वाधार एवम् पर्यटनका क्षेत्रमा उल्लेखनीय रुपमा सहयोग गर्न भारत सरकार तयार रहेको भन्दै प्रधानमन्त्रीले संविधानको कार्यान्वयनसँगै आर्थिक समुन्नतिको दिशामा अगाडि बढाउन वर्तमान सरकार प्रतिबद्ध रहेको र त्यसमा भारतको पूर्ण सहयोग रहने बताउनुभयो ।
लामो समयदेखि रोकिँदै आएको पञ्चेश्वर बहुउद्देश्यीय जलविद्युत् आयोजना, अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन निर्माणलाई गति दिन भारत सरकार सहमत भएको भन्दै प्रधानमन्त्रीले हुलाकी सडक, सीमा सुरक्षालगायत विषयमा महत्वपूर्ण सहमति एवम् समझदारी भएको बताउनुभयो ।
नेपाल लगानीका लागि उपयुक्त गन्तव्य रहेको सन्दर्भमा भारतीय लगानीकर्ता तथा उद्योगी व्यवसायीलाई लगानीका लागि आफूले आग्रह गरेको जानकारी दिनुहुँदै प्रधानमन्त्री दाहालले यसबाट आर्थिक समृद्धिको मार्गसमेत प्रशस्त भएको उल्लेख गर्नुभयो ।
भारतीय पक्ष निर्माणाधीन आयोजनालाई दु्रतरुपमा अगाडि बढाउन सहमत भएको भन्दै प्रधानमन्त्रीले ऊर्जा, रेल सञ्जाल र सडक सञ्जालको विकास प्रक्रियाले समेत गतिलिने स्पष्ट पार्नुभयो ।
प्रधानमन्त्री दाहालले समकक्षी प्रधानमन्त्री मोदी, विदेशमन्त्री सुष्मा स्वराज, गृहमन्त्री राजनाथ सिंह, अर्थमन्त्री अरुण जेट्ली, भारतका राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार अजित डोभाल, पूर्वप्रधानमन्त्री डा मनमोहन सिंह, उद्योगी व्यवसायी, पत्रकार लगायतसँग महत्वपूर्ण छलफल भएको र द्विपक्षीय हित तथा चासोका बारेमा विचार विमर्श भएको बताउनुभयो ।
पत्रकार सम्मेलनमा परराष्ट्रमन्त्री डा प्रकाशशरण महत, भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्री रमेश लेखक, प्रधानमन्त्रीका प्रमुख राजनीतिक सल्लाहकार चक्रपाणि खनाल, परराष्ट्र सचिव शङ्करदास बैरागी लगायतको सहभागिता रहेको थियो ।
प्रधानमन्त्री आफ्नो चारदिने राजकीय भ्रमण सम्पन्न गरी आइतबार स्वदेश फर्कने कार्यक्रम रहेको छ । प्रधानमन्त्री दाहाल नेपाली प्रतिनिधिमण्डलको नेतृत्व गर्दै गत भदौ ३० गते भारत प्रस्थान गर्नुभएको थियो ।
प्रधानमन्त्री दाहाललाई भारत सरकारले राष्ट्रपति भवनमा आयोजित विशेष समारोहमा ‘गार्ड अफ अनर’ प्रदान गरेको थियो ।
वर्षौं पहिले सम्झौता भई कार्यान्वयनमा नआएका दर्जनौँ विषयमा भन्दा पनि यसपटकको प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको भारत भ्रमण सम्बन्ध सुधार तथा आपसी विश्वासको वातावरण बनाउनमै बढी केन्द्रित भएको छ ।
भारत भ्रमणमा निस्कनुभन्दा पहिले राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारी, उपराष्ट्रपति नन्दबहादुर पुन, पूर्व प्रधानमन्त्री, पूर्व परराष्ट्रमन्त्री एवम् नेपाल–भारत सम्बन्धका जानकारसँग परामर्श लिएका प्रधानमन्त्री दाहालले यस भ्रमणमा सम्बन्ध सुधारलाई जोड दिनुभएको हो ।
सामान्य अवस्थादेखि राजनीतिक परिवर्तनका कारण उतारचढाव हुने नेपाल–भारत सम्बन्धमा संविधानसभाबाट संविधान घोषणापछि अविश्वासको दूरी बढेको थियो ।
यसरी सम्बन्धमा उतारचढाव आए पनि भारत नेपालको अनन्य मित्र नै हो । ऐतिहासिक, राजनीतिक, सांस्कृतिक एवम् धार्मिक रुपमा दुई देश धेरै नजिक छन् । त्यसैगरी जनस्तरमा पनि गहिरो सम्बन्ध गाँसिएको छ । यस्ता सम्बन्धलाई सुमधुर बनाइराख्न पनि आपसमा भएका तीता मीठा कुरा आदानप्रदान गर्न अत्यन्त जरुरी हुन्छ ।
तिनै धरातलमा रहेर प्रधानमन्त्री दाहालले यसपटकको भ्रमण सक्काउनुभयो । उहाँले विगतमा भएका सन्धि सम्झौताको कार्यान्वयनमा जोड दिनुभयो । उहाँले कुनै नयाँ सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्नुभएन । यसले पनि यस भ्रमणलाई आपसी सद्भावमा सीमित राखेको प्रतिनिधिमण्डलमा रहेका सदस्यको भनाइ छ ।
भ्रमणको समीक्षा गर्दैै नेपाल उद्योग वाणिज्य महासङ्घका अध्यक्ष पशुपति मुरारका भन्नुहुन्छ – “यसपटक प्रधानमन्त्रीले दुई देशबीचको सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुरयाउनुभएको छ । यसले आगामी दिनमा विश्वासको वातावरण सिर्जना गर्छ भन्ने मैले विश्वास लिएको छु ।”
भ्रमणकैबारे जानकारी दिँदै प्रधानमन्त्री दाहालले भन्नुभयो – “भारतीय प्रधानमन्त्री मोदी र मेरो खुलेर दिलदेखि कुरा भएको छ, यसले दुई देशबीचको सम्बन्धलाई नयाँ उचाइमा पुरयाएको छ, यसले विश्वासको वातावरण सिर्जना गरेको छ ।”
भदौ ३० गते नेपाल आउनुभएका प्रधानमन्त्री दाहालले यहाँ भारतीय राष्ट्रपति प्रणव मुखर्जी, प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी, विहारका मुख्यमन्त्री नितेश कुमार, गृहमन्त्री राजनाथ सिंह, अर्थमन्त्री अरुण जेट्ली, ऊर्जा राज्यमन्त्री पियुस गोयल, पूर्व प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंह, राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार अजित डोभलगायतसँग भेटवार्ता गर्नुभयो ।
उक्त भेटवार्ताका क्रममा प्रधानमन्त्रीले आफ्ना धारणा स्पष्ट राख्नुभएको परराष्ट्रमन्त्री डा प्रकाशशरण महतले जानकारी दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो – “विभिन्न तहमा भएका वार्ता र छलफलले दुई देशबीच विश्वासको वातावरण बनेको छ, यसले आपसी सहकार्यलाई नयाँ उचाइमा पुरयाएको छ । मन्त्री महतका अनुसार सद्भावना र सहयोग बढाउने भ्रमणको मूल लक्ष्य थियो त्यो पूरा भयो ।
राजनीतिक सम्बन्ध मजबुत
प्रधानमन्त्री दाहाल भारत भ्रमणमा आएलगत्तै लामो समयदेखि यहाँ बस्दै आएका प्रवासी नेपाली, यहाँका राजनीतिक दल एवम् नेतासँग भेटघाट गर्नुभयो । अधिकांश राजनीतिक भेटघाट यहाँस्थित नेपाली दूतावासमा नै भएको थियो । मुख्यमन्त्री नितेस कुमार प्रधानमन्त्री दाहाललाई भेट्न नेपाली दूतावास पुग्नुभयो ।
राजदूतावासमा प्रधानमन्त्री दाहालसँग नेसनललिस्ट कँग्रेसका महासचिव डिपी त्रिपाठी, भारतीय कम्युनिस्ट पार्टी माक्र्सवादीका महासचिव सीताराम यचुरी, जनता युनाइटेडका नेता शरद यादवलगायतका नेताले भेटवार्ता गरी दुई देशबीचको सम्बन्धलाई थप माथि उठाउने प्रतिबद्धता जनाउनुभएको थियो ।
उहाँहरुले राजनीतिक एवम् जनस्तरबाटै दुई देशबीचको सम्बन्धलाई माथि उठाउने विषयमा छलफल भएको प्रधानमन्त्रीका प्रमुख राजनीतिक सल्लाहकार चक्रपाणि खनालले जानकारी दिनुभयो । उहाँले भन्नुभयो – “प्रधानमन्त्रीको यसपटकको भ्रमणले दुई देशबीचको सम्बन्ध नयाँ उचाइमा पुरयाउन सफल भएको छ । सम्बन्ध मजबुत भएको छ ।”
लगानीका लागि भारतीय उद्योगी उत्साहित
त्यसैगरी प्रधानमन्त्री दाहालले भ्रमणका सिलसिलामा नेपाल उद्योग वाणिज्य महासङ्घ र भारतीय उद्योगीको संस्था कन्फिडेरेसन अफ इन्डियन इन्डस्ट्रीले संयुक्त रुपमा आयोजना गरेको कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्ने क्रममा उद्योगी व्यवसायीलाई विश्वास दिलाएको अध्यक्ष मुरारकाको भनाइ छ ।
त्यसैगरी हिजो बिहान नेपालमा लगानी गर्दै आएका नेपालीले आयोजना गरेको अन्तक्र्रियामा पनि प्रधानमन्त्रीले उद्योगीलाई विश्वासमा लिन प्रयास गर्नुभएको र त्यसले सकारात्मक वातावरण सिर्जना गरेको उद्योग वाणिज्य महासङ्घका पूर्व अध्यक्ष सुरज वैद्यले बताउनुभयो । उहाँले नेपालमा सरकार स्थिर हुने हो भन्ने लगानीको सम्भावना बढेर जाने अन्यथा २५ वर्षमा २४ वटा सरकार हुने अवस्थामा लगानीको सम्भावना हुँदैन भन्नुभयो ।
भ्रमणका क्रममा रहनुभएका नेपाल उद्योग परिसङ्घका अध्यक्ष हरिभक्त शर्माले छलफलका क्रममा सकारात्मक हुन सक्ने अवस्था देखिएको बताउँदै त्यसले आगामी दिनमा नेपालमा लगानीको अवस्थामा सुधार आउने विश्वास व्यक्त गर्नुभयो । उहाँले भनाइ र गराईमा फरक नआए साँच्चै नेपाललाई परिवर्तन गर्न सकिन्छ भन्नुभयो ।
अन्तक्र्रियाका क्रममा भारतीय उद्योगीका संस्था एफआइसिसिआइका अध्यक्ष सञ्जीव पुरीले लगानीका लागि अवसर भए पनि वातावरणले असर पार्ने भएकाले त्यसतर्फ ध्यान दिनुपर्नेमा जोड दिनुभयो । उहाँले प्रधानमन्त्रीको भारत भ्रमणले भारतीय लगानीकर्तालाई उत्साहित बनाएको धारणा राख्नुभयो ।
त्यसैगरी एसोसिएटेड चेम्बर अफ कमर्स एन्ड इन्डस्ट्रिज अफ इन्डियाका व्यवस्थापन समितिका वरिष्ठ सदस्य एसएस अग्रवालले नेपाली र भारतीय उद्योगीलाई समान व्यापार गर्ने प्रधानमन्त्रीको प्रतिबद्धता महत्वपूर्ण भएको बताउँदै त्यसले भारतीय लगानीकर्तालाई उत्साहित बनाएको बताउनुभयो । उहाँले कानुनी स्थिरता भएमा नेपालमा लगानीका थुप्रै सम्भावना रहेको त्यसले नेपालले चाहेको समृद्धिको बाटोलाई द्रुत गतिमा अगाडि बढाउने धारणा राख्नुभयो ।
भ्रमणका विषयमा प्रतिक्रिया दिँदै नेपाल चेम्बर अफ कमर्सका अध्यक्ष राजेशकाजी श्रेष्ठले प्रधानमन्त्रीको उपस्थितिमा भारत र नेपालका चेम्बरबीच भएको सम्झौताले दुई पुरानो मित्रतालाई प्रगाढ बनाएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो – “व्यवसायी उत्साहित छन्, लगानी आउने सम्भावना छ, दुई देशबीचको चिसोपना हटेको छ ।”
भ्रमणका क्रममा प्रधानमन्त्री दाहालले उद्योगी व्यवसायीलाई जलविद्युत्, पर्यटन, कृषि एवम् जडीबुटीका क्षेत्रमा अपार सम्भावना रहेकाले भारतीय लगानीकर्ताको त्यसतर्फ ध्यान जानुपर्ने बताउनुभएको थियो । उहाँले लगानीका लागि सरकारले विश्वासको वातावरण बनाउने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्नु भयो ।
