जमिनमा बिहानीको मिरमिरे उज्यालो खस्छ । बेलायतको हिउँदे महिना । जाडो बढेर खपिनसक्नु छ । बेलाबेलामा आफ्नो कान छाम्छु । किनभने जाडोले आफ्नो कानहरु हराएको जस्तै आभास हुन्छ । अझै घर बाहिरको मौसमको कुरो गर्ने हो भने खपिनसक्नुको जाडो छ । जताततै हिउँ परेर सेताम्मे देखिन्छ । हुनत नोभेम्बरको महिना हो । त्यसैले यस महिनामा जाडो हुनु र हिउँ पर्नुलाई कुनै नौलो कुरो भने मान्न पर्दैन । तर त्यसरी हिउँ पर्दा मलाई त्यसै त्यसै मनमा त्रास उत्पन्न हुने गर्छ । त्यसपछि अनायसै झोक्राउने गर्छु । अनि टाउको भारी हुन्छ । र, रिङ्टा लागेको जस्तो भान पर्छ ।
हुन त म एकजना परदेशी मानिस हुँ । त्यसैले परदेशलाई कर्मभूमि बनाएर बसिरहेको छु । मेरो परदेश बसाइको समय निक्कै लामो भइसकेको छ । पक्कापक्का भन्ने हो भने समयको काल चक्रले चार दशक पार गर्न लागिसकेको छ । तर परदेशको बसाई जतिसुकै लामो भएतापनि त्यति सजिलो चाहिँ छैन जति गाउँघरमा हुन्छ । आखिर जाबो मानिसको जिन्दगी न हो । कति लामो आयु हुन्छ र ? निश्चय पनि त्यति लामो हुँदै हुदैन । तैपनि मानो नसकिन्जेलसम्म जिन्दगीलाई यता र उता धकेलिरहनु पर्ने बाध्यताहरु छन् । त्यसैले मेरो बसाइँसराइजारी नै छ । यसरी बसाईँ सर्ने क्रममा फेरि मेरो घरको ठेगाना परिवर्तन भएको छ ।
बानबरी – अक्सफोर्डसायर ।
बानबरी इङल्याण्डको मध्य पूर्वमा रहेको अङ्ग्रेजहरुको एउटा सानो गाउँ हो । विगत पाँच वर्षदेखि म तिनै नयाँ बस्तीमा बस्दै आएको छु । र, मेरो जिन्दगीको हलोलाई जोत्न छाडेर केही समयदेखि मेलो बिसाइरहेको छु । हुनत त्यस घरमा पहिले हामी चार जनाको परिवार बस्थ्यौं । अहिले छोराछोरीले गुँड छाडेर गएपछि फेरि हामी बुढाबुढी दुईजनामा झरेका छौ । अनि दुवै जना शारिरीक रुपमा अलिक बृध्द अवस्थामा लागेका छौं, तैपनि मानसिक रुपमा चाहिँ अलिक अब्बल नै छौं । छोराछोरी बढेर हुर्केपछि घर छाडेर हिँड्नु प्रकृतिको नियम नै हो । यसलाई अन्यथा मान्नु हुँदैन । हामीले पनि मानेको छैनौं ।
११ नोभेम्बर २०२२ को दिन । बिहानी पखको समय छ । टेलिभिजनको पर्दामा बीबीसी सेवाले सैनिक कवाज पप्पी परेडको प्रत्यक्ष प्रशारण गरिरहेको छ । पप्पी एक प्रकारको रातो फूल्ने जङ्गली फूल हो । जुन फूल युद्धमा वीरगति प्राप्त गरेका योद्धाहरुको चिहानमा हरेक वर्ष फुल्ने गरेका छन् । तिनै फूलको नामदेखि सुरु गरिएको पप्पी परेडलाई बीबीसी टेलिभिजनका समाचार वाचक ह्यु इडवार्डले मच्चीमच्ची बोलिरहेको टेलिभिजनको पर्दामा देख्न सकिन्छ । ह्युलाई म अलिक राम्रोसँग चिन्छु । किनभने मैले मेरो जिन्दगीलाई दक्षिण वेल्सको क्लेनेथ्ली भन्ने गाउँमा दश वर्ष जति बिताएको थिएँ । उनी पनि सोही गाउँमा जन्मेर हुर्केका हुन् । त्यसैले समय समयमा उनी आफ्नो गाउँ आउने गर्दथे । त्यसबेला मैले उनलाई देख्ने गर्थें ।
हरेक वर्ष हुने त्यस कवाजमा उनैले प्रत्यक्ष प्रशारण गर्ने गरेका छन् । अझै उनको आकर्षक प्रस्तुतिले धेरै बेलायतीहरुको हृदय छुन सकेका छन् । हुन त उनको प्रस्तुति गर्ने तरिका मात्र नभएर त्यो सैनिक कवाज बेलायतीहरुको वार्षिक पात्रोमा पर्ने एउटा प्रतिष्ठित कवाज पनि हो । अनि कवाजमा प्रथम र द्वितिय विश्व युद्धमा वीरता प्रदर्शन गरेर शहादत प्राप्त गर्ने बेलायती सैनिकहरुलाई सम्झने दिन हो । यसरी सम्झने क्रममा, “तपाइँहरुले हिजो गर्नु भएको कर्तव्यको लागि आज हामीले सम्झिरहेका छौं,” भनेर हरेक वर्ष सम्झना गर्ने गरिन्छ । अझै उनीहरुलाई सम्झँदै उच्च सम्मान दिनको लागि कवाजमा बेलायतको महारानीलगायत राजपरिवारको अन्य सदस्यहरुको पनि सवारी भएको छ ।
यसरी नै हरेक वर्षको ११ महिनाको ११ बजेर ११ मिनेट ११ सेकेण्ड जाँदा पूर्व सैनिकहरुलाई आकाश, जमिन र पानीमा रहेका बेलायती मानिसहरुले उनीहरुको सम्झना गरेर दुई मिनेट मौन धारण गर्ने गरिन्छ । म आफैँ पनि पूर्व बेलायती गोर्खा सैनिक भएको नाताले त्यस कवाजमा मेरो भावनात्मक सम्बन्ध जोडिएको छ । त्यसैले त्यस कवाजले मेरो जिन्दगीमा निक्कै महत्वपुर्ण भूमिका खेल्छ भनेर मैले राम्रैसँग बुझेको छु । अझै अन्य दिनहरुभन्दा म त्यसदिन त्यसैले निक्कै भावुक हुने गर्दछु ।
मध्यान्हको १२ बजे कवाज सकिन्छ । त्यसपछि मलाई फुर्सत हुन्छ । टेलिभिजनलाई बन्द गर्छु र बैठक कोठादेखि सुस्तरी बाहिर निस्कन्छु । तर त्यसरी बाहिर निस्कँदै गर्दा एकचोटी सर्लक्क आङ तन्काउछु । किनभने मैले सोफामा निक्कै लामो समय व्यतित गरेको थिएँ । एकचोटी आङ तन्काइ सकेपछि मूल ढोका खोलेर दुई/चार कदम चाल्छु र भर्याङको नजिकै पुग्छु ।
मलाई भान्सा कोठाभित्र छिर्न पटक्क मन लाग्दैन । हुन त एकाबिहानै उठेर बिहानीको खाजा कुखुराको मासुदेखि बनेको ससेज, होल मिल ब्रेड अथवा पाउरोटी, उसिनेको अण्डा र हरियो चिया आफैँ बनाएर ढाडिन्जेलसम्म खाएको छु । त्यसरी खाएपछि अब अरु के चाहियो र ? अझै त्यो दिन आइतबारको दिन छ । जिसस क्राइष्टले त आराम गर्ने दिन हो भनेर गर्विलो भएकी तारा अबेलासम्म बिस्तारामा तन्किरहेकी छिन् भनेर एकछिन सोच्छु । तर उनी उठेर पनि के गर्ने र ? मास्टर बेडरुमदेखि सौचालयभित्र छिरी हाल्छिन् । अनि निक्कै लामो समयसम्म त्यतै हराउँछिन् । धित मरिन्जेलसम्म साफ सफाइ गर्छिन् अनि मात्र बाहिर निस्कन्छिन् ।
प्रायः हरेक दिन जसो उनी कोठाबाट निस्कँदै गर्दा, “यस घरमा बिस्तारा बनाउनु, सौचालय सफा गर्नु, खाना पकाउनु र जुठोभाँडा गर्नु मात्र मेरो काम होइन ?” बेस्सरी कराएर भन्छिन् । अझै त्यतिमा मात्र उनी रोकिँदैनन्, “मैले अरु पनि काम गर्नु पर्छ, मलाई अन्याय भएको छ तर कसलाई सुनाउँ ?” सँधै उनको मुख यसरी नै खोलिन्छ ।
उनले त्यसरी छाडेको आवाजलाई म केही वास्ता गर्दिनँ । मैले वास्ता नगरेपछि उनको आवाज एकचोटी कोठाको भित्तामा पुगेर ठोकिन्छ अनि त्यसै त्यसै हावामा बिलाउँछ । त्यति भनिसकेपछि पनि उनी के मान्थिन र ? फेरि थप्छिन,“हे भगवान ! मलाई यस घरमा हत्ते भएको छ ।” यसचोटी उनी अलिक ठूलो स्वरमा बास्छिन् । तर म पनि के कमको छु र ? भगवान भन्ने शब्द जोडेपछि सायद भगवानलाई होला मलाई होइन होला भनेर झन् अटेर गर्छु । त्यसैले उनको भनाइलाई भुसुनाले छाडेको सानो आवाज जति पनि महत्व दिन्न ।
अ… भर्याङ नजिक पुगेपछि आकाका भन्दै भर्याङ चढ्छु । पहिले सैनिकमा छँदा सिएफटी, बिएफटी र ढाक्रे तालिम गर्दा आधा मन भारी बोकेर तालिम गरेको हुनाले जिउ घरिघरि अहिलेसम्म दुख्छ । त्यसैले भर्याङमा सुस्तरी पाईला चाल्दै चढेर माथिलो तलामा पुग्छु । माथिलो तलामा चारवटा कोठाहरु र तीनवटा सौचालयहरु रहेका छन् । तारालाई ती कोठाहरु सफा गर्न कमसेकम आधा दिन समय लाग्छ । अझै सबैभन्दा बढी समय त यताको सामान उता र उताको सामान यता गर्दा नै उनको दिन जान्छ ।
अन्य सबै कोठाहरु छाडेर बिच भागमा चाहिँ एउटा सानो कोठा छ । मैले त्यो सानो कोठालाई घरको निजी कार्यालय बनाएको छु । त्यो कोठाको भुइँतिर केही पुराना पुस्तकहरु छरपष्ट भएर रहेका छन् । तारालाई, “बरु मेरो पुस्तकहरु यस्तै लिसिङ फिसिङ र लथालिङ्ग नै होस् है, तिमीले नछुनु,” भनेको छु । उनले मलाई, “बुझेँ हजुर ! बुझेँ,” भनेर कतिचोटी दोहोर्याएकी छिन् । म पुस्तकलाई अति नै प्रेम गर्छु । मेरो यो बानी म सानो छँदादेखिको नै हो । तर पुस्तकहरुको विषयमा उनको बिचार मेरोभन्दा ठीक विपरीत छन् । हो, अरु सबै कुरोमा हाम्रो विचार मिल्छ । र, हामी त्यसरी नै जिन्दगी चलाइरहेको छौं । तर हाम्रो मतभेद त्यसैमा मात्र छ । म पुस्तकप्रेमी र उनी पुस्तकको ठ्याक्कै दुश्मन ।
त्यसबेला कोठामा म एक्लै छु । उनी मास्टर बेडरुमतिर नै छन् । उनको अनुहार मेरो सामु नभएपनि घरिघरि उनलाई सम्झेर, “पुरानो कोट लगाउ र नयाँ पुस्तक किन,” अस्टिन फेल्प्सको मार्मिक भनाइलाई घरिघरि स्मरण गर्छु । आखिर उनी उठेपछि उतैतिरको काम सिध्याएर मात्र यता आउँछिन् भन्ने कुरोमा म विश्वस्त छु । त्यसपछि मलाई थाहा छ । यता आएर मेरो यो सानो कोठा पनि सफा गर्छिन् । बरु उनले यो कोठा सफा गर्दा वा भ्याकुम क्लिनर चलाउँदा स-साना पुस्तकहरु तान्ने हुन् कि भनेर झस्किने गर्छु । तर अहिलेसम्म त्यस्तो घटना चाहिँ घटिहालेको छैन् ।
भलै मेरा कुनैकुनै पुस्तकहरु अलिक पुराना र घिनलाग्दा भइसकेका छन् । तैपनि म त्यसको इज्जत गर्छु । चिकित्सक छोराले समय समयमा घर आउँदा, “अब यो थोत्रो पुस्तकहरु सबै मिल्काउनोस् है । यो जमाना भनेको कागज बिना (पेपर लेस) को जमाना हो र हामीले त्यस्तो समाजको निर्माण गर्नु पर्छ । किनभने कागजले वातावरणलाई असर पार्छ,” हकुम बर्साउँछ । तर छोरीले चाहिँ पुस्तकहरु मिल्काइ हाल्नोस् भनिहालेकी छैनन् । “ड्याडी ! मेरो पनि क्रिमिनल, कम्पनी, सिभिल, फेमिली, पब्लिक, इम्प्लोयमेन्ट र मानव अधिकारसम्बन्धी कानुनको किताबहरु छन् । मलाई अब ती पुस्तकहरुको आवश्यक्त्ता पर्दैन । बरु कुनै कुनैबेला तपाइँले नै पढदा हुन्छ,” भनेको सम्झन्छु ।
आखिर बाबु न परें । म पनि के कम छु र ? अलिक ढिट नै छु । उनीहरुले भनेको सबैकुरो के मानिहाल्थेँ र ? बरु दुवैजनाको भनाइलाई वास्ता गर्दिनँ । मेरा पुस्तकहरुको नजिकै बाजेको पालामा बनेको एउटा थोत्रो कुर्सी छ । जुन कुर्सीलाई मैले बेलायती आइतबारे हटियादेखि खरिद गरेर ल्याएको बर्षौ भइसकेको छ । र, त्यस कुर्सीको मुख्य काम भनेको नजिकै रहेको बुढो कम्प्युटरलाई पर्खनु हो ।
त्यो कम्प्युटरलाई पर्खनुबाहेक म बेलाबेलामा त्यसै कुर्सीमा मज्जाले बसेर आराम गर्छु । अनि त्यहीँ बसेर कम्प्युटरलाई चलाउँछु । हुन त आजभोलि डेस्कटपको होइन, ल्यापटपको जमाना आइसकेको छ । मसँग त्यो पनि छ र कम्प्युटरभन्दा अलिक नयाँ अनुहारको छ । अनि स्टिभ जब्सले एकपटक गड्म्मै टोकेर एक चोक्टा खाइसकेको स्याउको लोगो त्यसको ठीक पछाडि टालिएको छ । हो, म त्यो ल्यापटपलाई बच्चा कम्युटर भन्छु । त्यो पनि प्रायःजसो त्यस कोठामा बाबु कम्प्युटरको नजिकै हार मिलाएर बसिरहेको छ ।
सुस्तरी तला माथि चढेपछि म बिल्कुल फुर्सतमा छु । अब केही काम भएन त्यसैले समय कटाउने उपाय सोच्छु । अल्छी मान्दै मान्दै बुढो कम्प्युटरमा हात पुर्याउँछु र स्वीचलाई टक्क अन गर्छु । त्यसपछि नेपाली अनलाईनका खबरहरु हेर्न थाल्छु । म फुर्सतको समयमा यसरी नै नेपाली समाचारहरु हेर्ने गर्छु । किनभने मलाई नेपाली समाचार हेर्न औधी मन पर्छ ।
वास्तवमा भन्ने हो भने नेपालमा राजनैतिक तरलता छ । राज्य संयन्त्र गतिलो छैन र देश प्रणालीमा चलेको छैन । अब देश नै प्रणालीमा नचलेपछि हरेक क्षणक्षणमा राजनैतिक उथलपुथल हुनु स्वभाविकै हो । त्यस्तो खेल हेर्न मलाई एकदम रमाइलो लाग्छ । आफ्नो क्षणिक स्वार्थ र फाइदाको लागि फरक फरक मुद्दा बोक्ने राजनैतिक दलहरुले पनि समय समयमा नैतिक वा अनैतिक गठबन्धन गर्छन् र सोझा साझा जनतालाई झुक्याउँछन् । त्यसपछि सानोसानो स्वार्थको लागि पनि दलहरु फुट्छन् र घरिघरि जुट्छन् ।
राजनीति धुर्तहरुको शतरन्ज खेल होइन । तैपनि नेपाली नेताहरुले हुँदै नहुने काम गरेर राजनीतिमा असम्भव भन्ने चिज हुँदै हुदैन भन्छन् । त्यसबेला मलाई आधुनिक राजनीति शास्त्रका पिता निकोला म्याकाभिली सम्झेर रुन मन लाग्छ । हुन त म राजनीतिशास्त्रको बिद्यार्थी भने होइन । जुङ्गाको रेखी बस्ता नबस्तै बन्दुक समाउने रहर गरेको मानिस । अथवा वर्षौ वर्ष बन्दुक खेलाएर हुर्केको एकजना बुढो सिपाहीँ वा बन्दुके हुँ ।
अहिले पनि मेरो हस्तरेखाहरुमा बेलायती राईफल सफा गर्दा लागेका राईफलको तेल घरिघरि देखा परिरहन्छ र मज्जाले घाम लागेको बेला टलक्क टल्कने गर्छ । तर म तेललाई कोट्याउने प्रयत्न गर्दिनँ । किनभने मलाई असाध्यै पिडा हुन्छ । दशकौंदेखि त्यहाँ मेरो जीवनभरीको दुःखकष्ट लुकेर बसिरहेको छ । सम्भवत तिनै बन्दुके भएको नाताले म नेपाली राजनीति त्यति बुझ्दिनँ । तर घरिघरि सरकार परिवर्तन भइँरहदा को को मन्त्री वा प्रधानमन्त्री भयो होला भनेर कौतुहल लाग्ने गर्छ । त्यसैले समय समयमा समाचार हेर्ने गर्छु ।
जस्तो कि हामी सबैलाई ज्ञान भएकै कुरो हो । तैपनि मैले यहाँ सरम नमानि एउटा कुरोको उत्खनन नै गर्नु पर्छ । संसारभरिका अन्य देशहरु विकाशको क्रममा तीव्र गतिमा उकाली चढिरहेका छन् । तर त्यसको ठीक उल्टो हामी निरन्तर ओराली झरिरहेका छौं । तर भाग्यले साथ दिएर होला वा कसोकसो अहिलेसम्म संसारको एक नम्बर गरिब राष्ट्र चाहिँ बनि हालेको छैनौं । भनौ, राष्ट्रले त्यो ताज पहिरिने अवसर पाइहालेको छैन् । त्यो बाहेक अन्य कुरोमा भने हामी नेपालीहरुले के कति दुःख पाइरहेका छौं भनेर जान्नको लागि जिन्दगीलाई एकचोटी अरेबियन भूमितिर लगेर एक फन्को घुमाउनु पर्छ । त्यसपछि सबैकुरो मध्यान्हको घाम झै छर्लङ्गै चाल पाउन सकिन्छ ।
तर रोजगारीको लागि देश बाहिर गएकाहरुले देश भित्रको मानिसहरुलाई सक्दो सहयोग चाहिँ गरेका छन् है भन्ने कुरोमा हामी सबै सहमत हुनुपर्छ । नत्रभने अहिलेसम्म देशको हालत के हुन्थ्यो होला भनेर कल्पना गर्न पनि मुस्किल पर्छ । त्यसैमा हामीलाई सन्तोष छ । वास्तवमा हामी छौ र पो त उहाँहरु हुनुहुन्छ । आमा, बाबा, दाजुभाइ र दिदीबहिनीहरु । अझै सबैभन्दा बढी फाइदा त सालासालीहरुलाई भएको छ, लाहुरेहरुका ।
एकछिनपछि आफ्नो मानिसलाई सहयोग गर्ने कुरो यतै थन्क्याउँछु । त्यसपछि घर बाहिरको वातावरणलाई मज्जाले अध्ययन गर्छु । सिमलका भुवा झैं फुरुरू उडिरहेका हिउँका स-साना कणहरु झ्यालको सिसामा आउँदै ठोक्किँदै गरेको दृश्य रमाईलो मान्दै हेरिरहन्छु । हिउँ पानीमा परिणत भैरहँदा यो मन चन्चल भइरहेको महसुस हुन्छ । खै किन हो किन ? तिनै हिउँका कणहरुसँग मेरो दिल बेस्सरी बहकिन्छ । त्यसैले केहीबेर रमिता हेरेर आनन्दित हुन्छु । तर किन हो किन विदेशमा बस्नुको पिडा मनभरी छचल्किरहन्छ ।
मध्यान्हको मौसम एकदम नरमाईलो छ । त्यस्तो मौसममा मलाई घर बाहिर निस्कन पटक्कै मन लाग्दैन । लामो समयसम्म घर बाहिरको मौसमलाई नियालिसकेपछि नरमाइलो मान्दै मुन्टो कोठाभित्र नै फर्काउँछु र कोठाको भित्तामा पुर्याएर नजर ठोकाउँछु । चिसिदै गरेको हातलाई नजिकै रहेको पानी हिटरमा लगेर आराम दिन्छु । बिहानीपखदेखि एक रफ्तारले चलेको पानी हिटरले कोठा राम्रैसँग तताइरहेको भएतापनि यो दुखियाको अभागी कर्म भनेर एकचोटी गाली गर्छु । किनभने ग्याँसको भाउ बढेर सगरमाथाभन्दा अग्लो भइसकेपछि जति धेरै हिटर चल्छ, त्योभन्दा धेरै हृदयको गति चल्ने रहेछ ।
गत रातदेखि मौसम झन्झन् बिग्रँदै आएको छ । राति घर बाहिरको तापक्रम माइनस ७ डिग्री भएको थियो । बिहानी पख माइनस २ वा ३ डिग्रीमा झरेको छ । एकछिनसम्म कोठाको भित्तामा मुसुक्क हाँसिरहेको तर सैनिक वर्दीमा सजिएको आफ्नै पोट्रेटलाई एकछिन हेरेर थइया अभागी कर्म भन्छु । त्यसपछि मेरो ध्यानलाई एकाग्र गरेर कम्युटरको स्क्रिनसम्म पुर्याउँछु । कम्प्युटरदेखि मधुरो स्वरमा आइरहेको ‘मिलियन माइल्ज अवे’ अङ्ग्रेजी गीतलाई एकपटक राम्ररी सुन्छु । साँच्चै अङ्ग्रेजी गीतले भनेझैँ मेरो जन्मभूमि मिलियन माइल टाढा छ है भनेर भावनामा बहन थाल्छु । अनि परदेश पनि घरदेश जस्तो कहिले हुन्छ होला भनेर मनमनै कल्पना गर्छु ।
एकछिनसम्म दाहिने हातका औंलाहरु कम्प्युटरको मुसामा यता र उता दगुराइरहन्छु । तर देब्रे हातलाई थपक्कै चिउँडोमा पुर्याउँछु, अनि मज्जाले विश्राम गराउँछु । त्यसपछि विगत ३७-३८ वर्षदेखि आफ्नो देशभन्दा हजारौं माईल टाढा बसेर व्यतित गरिरहेको दुःखिया जीवनलाई एकचोटी मनमनै गाली गर्छु । त्यसपछि हृदय छियाछिया बनाइरहेको तिनै अङ्ग्रेजी गीतलाई झन् मज्जाले सुन्छु । तिनै गीतको लयमा मदहोस भइरहेको बेला अचानक ढोकादेखि घन्द्रङ्गै आवाज आउँछ । अकस्मात् त्यसरी आएको आवाजतिर हत्तपत्त मुन्टो फर्काइहाल्छु ।
“महाशय ! खाना खाने होइन र ? कि दाल चामल आफै पाक्छ हँ ?” तिरिरि मतिर हेरेर ताराले अनायासै प्रश्न गर्छिन् ।
“हुन्छ – हुन्छ, तर तिमीसँग एउटा सल्लाह गर्नु थियो ?” बिरालोले जस्तै सानो स्वर निकालेर बोल्छु ।
“के हो र ?” छुचुन्द्रोको आवाज झैँ रूखो जवाफ फर्किन्छ ।
“नोभेम्वरको महिना छ । जाडोले हात खुट्टाहरु कठङ्ग्रिन थालेका छन् । क्रुज होलिडे गएर ज्याकुजीमा तातिन्जेल बस्नु पर्छ कि के हो ?” थोरै कम्पनसहित मेरो मुख खोलिन्छ ।
“मलाई थाहा छ, तपाइँलाई रातमा निन्द्रा किन नलागेको हो भनेर,” त्यसै त खस्रो स्वर थियो झन्झन् बढ्दै जान्छ ।
समयले नेटो काटिरहेको थियो । त्यस्तै दिउँसोको १२ बजेको हुनुपर्छ । मैले घडी हेर्ने चेष्टा त गरिनँ । उनी विस्तारादेखि उठेर उतै उतै के के गरेर अहिले मेरो छेउमा आएकी हुन् । उनी आउने बितिक्कै मैले छुट्टीको कुरो गर्दा ड्याम्मै ढोका लगाएर हिँडिहालिन् । उनले कोठा छाडेर हिँडेकी भएपनि मैले त्यसलाई सकरात्मक नै ठानें । किनभने म नकारात्मक विचार लिन्न र यथार्थको धरातलमा जिउन चाहने मानिस हुँ । उनले कोठा छाडेर गएपछि मैले नेपाली समाचार हेर्न छाडिदिएँ । त्यसपछि पानीजहाजको यात्रा सम्बन्धि वेवसाइटहरु सरर हेर्न थालें ।
मलाई पानीजहाजको यात्रा असाध्यै मन पर्छ । किनभने पानीजहाज यात्रामा निक्कै धेरै देशहरुको भ्रमण एक्कैचोटी गर्न मिल्छ । नत्रभने हरेक देशहरु छाड्दा हवाईजहाजहरु र होटलहरु फेरिरहन पर्छ । त्यो पानीजहाजमा पर्दैन । अझै पानीजहाजको सबैभन्दा राम्रो पक्ष के छ भने हरेक बेलुकी एउटा सहरलाई छाड्दै सुत्यो र भोलि बिहान उठ्दा अर्को नयाँ सहरमा उठ्यो ।
अझै यति रमाइलो जिन्दगीमा जीवन सङ्गिनीको साथमा एक-एक गिलास बोलिन्जर या मोयट एन्ड चन्डन सेम्पेन हातमा लिएर पानीजहाजको सत्रौं तलादेखि रङ्गीचङ्गी बत्तीले बनाएको झिलिमिली सहरहरु हङकङ, सिङ्गापुर, दुबई र न्युयोर्क छाड्दै गर्दा देखिने दृश्य सम्भवत स्वर्गीय दृश्य हुन सक्छन् । तिनै आनन्दको अनुभूति गर्दै हरेक दिन एउटा अर्को सहरमा पुगेपछि दिनभरि घुमेर थाकेपछि बेलुकी आफ्नै कोठामा सुत्न सकिन्छ । यतिका धेरै आनन्द मिल्ने पानीजहाज क्षणिक छुट्टीको लागि मात्र नभएर विश्व भ्रमण गर्नको लागि सायद सबैभन्दा उपयुक्त्त साधन हो कि भन्ने मेरो ठहर रहेको छ ।
हुन त रेल, हवाईजहाज र गाडीहरुबाट पनि निक्कै स्थान पुगेको मसँग अनुभव छ । तर रोमान्चक यात्राको लागि सम्भवत पानीजहाज नै उपयुक्त्त हो भन्ने कुरोमा म शतप्रतिशत विश्वास गर्छु । त्यसैले पानीजहाज यात्रालाई नै म पहिलो प्राथमिकता दिने गर्छु । त्यसरी यात्रा गर्ने क्रममा कुन कुन स्थानमा पुगियो वा पुगिएन त्यसको छुट्टै पाटो हुन सक्छ । र, त्यो सबै व्यक्तिको रहरमा भर पर्ने कुरोहरु हुन् । जिन्दगी जिउने क्रममा सबैभन्दा ठूलो कुरो त जिन्दगीलाई सन्तुलनमा राख्नु नै हो । तर जिन्दगीलाई कसरी सन्तुलनमा राख्ने त्यो निजी छनोटको विषय भयो ।
तारा भान्सा कोठातिर लाग्ने बितिक्कै कोठामा शान्ति छाएको छ । उनी गएपछि मैले क्रुज किङ, इग्लु क्रुज, भर्जिन होलिडे, थोम्पसन, सेलेब्रिटी, रोयल क्यारेबियन, कोस्टा, पिएण्डओ, कार्निभल, प्रिन्सेस, कुनार्ड, डिजनी, होलेण्ड अमेरिकन, नर्वेजियन र एमएसी कम्पनिका वेवसाइटहरुलाई पटकपटक हेर्न थाल्छु ।
मेरो जिन्दगीको इतिहासलाई सरर एकसर्को पल्टाउने हो भने पनि हाम्रो सबैभन्दा पहिलो क्रुज ‘आइल्याण्ड एस्केप’ हो । जुन क्रुज होलिडेमा हामी छोराछोरीसँग चारै जना गएका थियौं । र, त्यो जुलाई, २००८ साल तिरको कुरो हो । हामीले त्यसबेला भूमध्यसागरको वरिपरि इटाली, फ्रान्स, स्पेन, मोनाको र बलेरिक दीपहरुको यात्रा गरेका थियौं । जनवरी १९८२ देखि क्रमशः सेवा प्रदान गरिरहेको आइल्याण्ड एस्केपको सन् २०१० मा पूरै मर्मतसम्भार गरियो । त्यसपछि सन् २०१५ मा आइल्याण्ड एस्केपको नाम परिवर्तन गरेर ‘ओसन गाला’ राखिएको थियो । त्यतिका धेरै वर्ष सेवा प्रदान गरेको उक्त्त पानीजहाजलाई अप्रिल २०१८ मा पानीजहाज कवाडी बनाउने स्थान अलाङ, भारतमा लगेर टुक्राटुक्रा बनाएर नष्ट गरिसकिएको इतिहास छ ।
आइल्याण्ड एस्केपको क्रुजिङपछि, “म आमा बाबुसँग हिड्न अलिक बुढो भएँ, किनभने मेरो साथीहरुले मलाई जिस्क्याउँछन्,” भनेर छोराले हामीसँग पानीजहाज यात्रा क्रुजिङ जान सधैँको लागि बिदा गरिदिएको छ । अब छोराको कुरो सुनेर छोरी केही दिन धर्मसंकटमा परेर बसिन् । बाबु आमासँग जाउँ भने दाजुले जिस्क्याउनुहुन्छ, नजाउँ भने बिभिन्न देशहरु हेर्ने अवसरदेखि बन्चित भइन्छ कि भन्ने उनले सोच्न थालिन् । अर्कोचोटी पानीजहाजमा हामी द नेदरल्याण्ड, नर्वे, स्वेडन, डेनमार्क, फिनल्याण्ड र रुस जाँदै थियौं । त्यसबेला उनले दाजुको कुरो भुलेर हामीसँग क्रुजिङको लागि आइन् र भरपूर मनोरन्जन लिइन् ।
आइल्याण्ड एस्केपपछि हामीले अहिलेसम्म १२ चोटी पानीजहाजहरुदेखि यात्रा गरिसकेका छौं । गत वर्षमात्र हामी ‘एमएसी म्याग्नाफिका’ देखि उत्तरी फ्रान्स, हल्याण्ड, बेल्जियम र जर्मनी पुगेको थियौं । त्यसको ६ महिना अगाडीमात्र रोयल क्यारेबियन क्रुजको ‘जेवेल अफ द सी’ देखि दुबइ, सर बनि एस टापु, आबुधाबी र दोहा पुगेका थियौं । हुन त त्यस यात्राको क्रममा पानीजहाज बहराइनमा पनि रोकिने योजना थियो । तर अमेरिका र इरानको झगडाले बहराइनको रोकाइ अन्तिम समयमा आएर रद्द भएको थियो । मैले लगभग तीस वर्ष अगाडि बहराइनको यात्रा गरेको थिएँ । अब तीस वर्षपछि फेरि दोश्रोचोटी बहराइन पुग्ने अवसर जुर्दै गर्दा यो मन एकदम आतुर थियो । तर अभागी रहेछु । दुर्भाग्यवश त्यो रहर पूरा हुन सक्त्तै सकेन ।
कुरो के पनि हुन्छ भने पानीजहाज यात्रामा यस्तो घटनालाई एकदम सामान्य कुरो मानिन्छ । पहिले एकचोटी पोर्ट सेड, इजिप्ट जादै गर्दा नागरिक युद्धले हेराकलियन, क्रेट टापु पुगेर जैतुन खेतितिर तारासँग बरालिएका थियौ । इजिप्टको पिरामिड हेर्ने रहर एकचोटी होइन दुई/ दुईचोटी मरेको छ । त्यो पनि दुवै पटक साइप्रसदेखि । अझै एकचोटी फिडेल काष्ट्रोको देशको बिजोक हेर्न क्युबा हिँडेको मान्छे । जमैकादेखि क्युबा जाँदै गर्दा मौसमको कारणले कार्टाहना, कोलम्बिया पुगेका छौं । हुन त कुनै कुनैबेला फरक देशमा नपुगे पनि पानीजहाजदेखि बिहानीपख ओर्लनु पर्ने मानिस दिउँसो ओर्लन पर्ने स्थिति पनि आउन सक्छ ।
त्यसको ज्वलन्त उदाहरण भिल्लाफ्रान्स, फ्रान्समा घटेको छ । त्यसबेला पानीजहाज टेन्डर हुन निक्कै समय लगाएर ढिला न ढिला उत्रन बाध्य भएका थियौं । साधरणतय पानीजहाजको भाषामा टेन्डर भन्नाले के बुझिन्छ भने कुनै कुनै बन्दरगाहमा पानीजहाज रोक्ने सुविधा हुँदैन वा पानीको गहिराइ एकदम थोरै हुन्छ । त्यस्तो स्थानमा जमिनभन्दा अलिक टाढा अथवा पानीको बिच भागमा पानीजहाज एङ्कर लगाएर रोक्ने गरिन्छ र सानो डुङ्गादेखि मान्छे जमिनमा ओसारिन्छ ।
डेढवर्ष अगाडि बेलायती पानीजहाज ‘क्रुज ब्रिटानिया’ देखि हामी नर्वे गएका थियौं । धन्न भाग्यले साथ दिएर नर्वेजियन फियोर्डको त्यो यात्रामा पानीजहाज अन्य स्थानमा लगेर रोक्न आवश्यकता परेन । पहिले नै योजना बनाएको स्थानदेखि अन्त कतै लगेर रोकिएको भए विश्वको सबैभन्दा सिनिक यात्राहरु छुटने थियो । यदी त्यो छुटेको भए हामीलाई जिन्दगीभरि खल्लो लागिरहने थियो ।
यिनै विविध कुरोलाई सम्झँदै गर्दा, –
“खाना पाकी सक्यो, खाना खान झर्ने होइन र ?” भान्सा कोठादेखि ताराको मधुरो आवाज आएको सुनिन्छ ।
क्रमशः
पूर्व सैनिक भीम राई यात्रा साहित्यमा कलम चलाउँछन् ।
